„THIS INTELLECTUAL WORLD HAS TO ITSELF, THAT SOMETIMES IT BECOMES FOR THE SOUL, WHAT AIR, FOOD AND DRINKS ARE FOR THE BODY” – BIBLIOPHILE IN EXILE. LITERARY CORRESPONDENCE OF GUSTAW ZIELIŃSKI

DOI: 10.19251/rtnp/2018.10(1)Abstract:Zieliński wrote in a letter to Orpiszewski: “since we have inadvertently entered into literary correspondence with each other, it will be a pleasure for me to extend it, considering it is a subject that I have always liked to talk and write about.” He was a book lover from his early youth. This is evidenced by the notes published in the youthful diary (Gustaw Zieliński Diaries of My Life ms. 777. Department of Special Collections, Zielińscy Library in Płock). He did not abandon this passion during his Siberian exile. Literature, not only in his case, but also other exiles, became a kind of sacrum, and brought the illusion of normality. Hence, the substantial role played by the exile book collections. The role of Piotr Moszyński, or the successor to his initiative, Onufry Pietraszkiewicz, has been recognised in this matter. Zieliński did not create a large collection of books during the exile. He did not do that until he had returned. But the correspondence with Orpiszewski shows how he helped the exiles staying in provinces remote to Poland, to satisfy their need for contact, not only with Polish literature though, and his correspondence reflections are becoming notes from a literary critical discussion.Keywords: literary criticism, exile, libraries and exile collectionsAbstrakt:Zieliński w liście do Orpiszewskiego napisał: „Ponieważ niechcący weszliśmy z sobą w literacką korespondencję bardzo mi przyjemnie będzie nadal ją przedłużyć, tym więcej, że to jest przedmiot, o którym zawsze i rozprawiać i pisać lubiłem”. Miłośnikiem książek był od wczesnej młodości. Świadectwem tego są zapiski zamieszczone w młodzieńczym Dzienniku (G. Zieliński, Dzienniki mojego życia, Dział Zbiorów Specjalnych. Biblioteka im. Zielińskich w Płocku, rkps. 777). Na syberyjskim zesłaniu pasji tej nie porzucił. Literatura, nie tylko w jego przypadku, ale i innych zesłańców, stawała się swoistym sacrum, przynosiła iluzję normalności. Stąd ogromna rola, jaką odgrywały zesłańcze księgozbiory. Znana jest w tej dziedzinie rola Piotra Moszyńskiego czy spadkobiercy jego inicjatywy Onufrego Pietraszkiewicza. Zieliński nie stworzył na zesłaniu ogromnego księgozbioru. Uczynił to dopiero po powrocie. Ale korespondencja z Orpiszewskim pokazuje, w jaki sposób pomagał zesłańcom przebywającym w oddalonych od Polski guberniach zaspokoić potrzebę kontaktu i to nie tylko z polską literaturą, a jego korespondencyjne refleksje stają się notatkami z dyskusji krytycznoliterackiej.Słowa klucze: krytyka literatury, zesłanie, biblioteki i księgozbiory zesłańcze